Dit is Johannes Berens.

Geboren op
27 januari 1924
in Rotterdam, Nederland. De oudste van drie broers en zussen.

Hij volgde het voorbeeld van zijn vader en werd politieagent.

Toen het huis van de Berens tijdens een Duitse luchtaanval gebombardeerd werd, bleven er slechts weinig aandenken over voor de familie.

Nazi-Duitsland viel in mei 1940 het neutrale Nederland aan. Om een snelle verovering af te dwingen, was de Luftwaffe op 14 mei begonnen met een grootschalig bombardement op Rotterdam. Toen Nederland zich moest overgeven, werd het door de Duitsers bezet.

Wat wij over Johannes weten, komt uit de documenten en foto’s in zijn portemonnee.

Misschien ging hij graag dansen?

Hij had immers deze lidmaatschapskaart bij zich.

Hij kende veel meisjes. Misschien waren het alleen maar vriendinnen, misschien zíjn vriendinnen.

Hij deed graag aan sport en was hoogstwaarschijnlijk roker…

…maar eigenlijk kunnen we alleen maar speculeren over hem.

Wat hij was, in ieder geval, was moedig. Moedig en verstandig.

Hij was niet iemand die zomaar bevelen opvolgde.

Direct na de bezetting startten de Duitsers met de eerste antisemitische maatregelen voor het uitsluiten van de Joden uit het openbare leven. Later volgden razzia’s en deportaties naar de vernietigingskampen.

Johannes moest helpen ondergedoken Joden op te sporen en naar vernietigings-kampen te brengen.

Veel Joodse families probeerden zich te verstoppen voor de vervolging en de deportaties. Ongeveer een derde van de ongeveer 30.000 mensen zijn verraden of ontdekt en gedeporteerd, waaronder Anne Frank en haar familie.

Johannes heeft geweigerd.

De nazi’s deporteerden hem daarna in oktober 1944 naar het concentratiekamp Neuengamme in Hamburg.

Zijn gevangenen-nummer was 56240.

Tijdens de registratie in het concentratiekamp kregen de gevangenen een registratienummer. Dit werd op de kleding bevestigd. Vanaf dat moment hadden ze geen naam meer. Ze moesten zich met dit nummer melden en werden zo aangesproken.

Hij moest dwangarbeid verrichten.

De gevangenen werden vooral ingezet voor bouwwerkzaamheden en in de wapenindustrie. Zeer zwaar fysiek werk met een slechte voeding, een gebrekkige hygiëne en mishandelingen hadden hoge sterftecijfers bij mannen en vrouwen tot gevolg.

Johannes kwam in het buitenkamp Meppen-Versen terecht en moest daar loopgraven maken.

Op 25 maart 1945 ontruimde de SS het kamp. De “gezonde“ gevangenen werden te voet naar Bremen gestuurd.

Het laatste station was het dodenkamp Sandbostel.

Daar is Johannes samen met duizenden andere gevangenen zonder eten en zonder medische hulp aan zijn eigen lot overgelaten.

Wie net zoals hij nog in leven was, werd op 29 april 1945 door de geallieerden bevrijd.

De Britse soldaten waren geschokt door wat ze aantroffen in het kamp. Ongeveer 2.000 gevangenen uit concentratiekampen waren gedurende de laatste dagen voor de bevrijding gestorven.

Maar voor Johannes was het te laat.

Hij overleed enkele dagen na de bevrijding aan tuberculose. Hij was 21 jaar.

Zijn kleine zus Johanna vond kort na het einde van de oorlog zijn naam op een lijst met slachtoffers.

Het was dus zij die dit aan haar ouders moest vertellen.

Dat hij het niet gehaald had.

Nu bleven enkel nog de weinige herinneringen over die de oorlog hadden overleefd.

Het zou nog 71 jaar duren voordat Johanna die zou vinden. Er werd nog een portemonnee aan haar gegeven.

Daarin zaten persoonlijke bezittingen die haar grote broer tijdens de laatste maanden van zijn leven bij zich had.

Zo kreeg Johanna ook de tot dan voor haar onbekende kinderfoto van haar grote broer.

Naar Johannes Effektenpagina

Opleidings- en beeldprojecten

De ‘Effekten’ en het lot van de eigenaren zijn tastbaar en bieden interessante mogelijkheden om onderzoekend te leren over de nazivervolging in het onderwijs en tijdens projecten. Wie nog verder op onderzoek wil gaan, kan helpen om families te vinden. Het materiaal is nu beschikbaar in het Engels en het Duits en zal binnenkort ook in het Nederlands beschikbaar zijn.

Introductie van thema’s

Wat zijn 'Effekten' en wat kunnen we ermee onderzoeken? Materiaal voor een korte introductie van de thema's aan het begin van een lesuur of een projectdag.

Lessenserie 1

Gesprek met door de nazi’s vervolgden over hun individueel lot: lessenserie over de drie onder "herinneringen" voorgestelde personen; uitwerking van een tijdlijn.

Lessenserie 2

'Effekten' van concentratiekampgevangenen als sleutel voor onderzoek naar de nazivervolging: verdiepende lessenserie met dossiers met 20 biografieën en een kaart van Europa.

Lessenserie 3

Meehelpen bij het terugbezorgen! Instagram posts over ondersteunen van de zoektocht naar familieleden: lessenserie met interactieve kaart; eigen zoekoproepen schrijven.

Over ons

Op onze website vindt u meer informatie over ons werk. En hoe u mee kan helpen om de herinnering en de verhalen levend te houden.

Arolsen Archives